 |
| شی جین پینگ |
کودتای خزنده «شی»
وقتی دنگ شیائو پینگ، معمار چین جدید، در اوایل دهه ٨٠ محدودیت دو دوره ریاست‌جمهوری را به قانون اساسی چین اضافه کرد، فکر نمی‌کرد چهار دهه بعد چین دوباره به دوران قبل از او عقب‌گرد کند. او حکومت تک‌نفری و مبتنی بر کیش شخصیت را برای چین خطرناک می‌دانست. بااینحال، روز گذشته کنگره ملی این کشور با برداشته‌شدن محدودیت دو دوره متوالی ریاست‌جمهوری موافقت کرد؛ امری که زمینه را برای حضور هرچه طولانی‌تر شی جین پینگ، رئیس‌جمهوری کنونی این کشور، در قدرت فراهم می‌کند. از نظر برخی تحلیلگران، برداشته‌شدن این محدودیت حتی می‌تواند به معنای مادام‌العمرشدن ریاست‌جمهوری شی باشد؛ مسئله‌ای که باعث شد این اقدام از سوی رسانه‌های بین‌المللی با انتقاد همراه شود؛ اما به نظر در عرصه سیاسی چین، در بر پاشنه دیگری می‌چرخد؛ زیرا از حدود دوهزارو ٩٠٠ نماینده‌ای که روز گذشته در این رأی‌گیری شرکت داشتند، تنها دو نفر به برداشته‌شدن این محدودیت رأی مخالف داده‌اند.
با این اوصاف، به نظر شی جین‌پینگ حالا جا پای مائو تسه تونگ می‌گذارد که علاقه‌ای وافر به متمرکزکردن قدرت در دستان خود داشت. جالب اینکه تا همین پنج سال پیش و دوران ریاست‌جمهوری هو جیناتو، چین به لطف شورای مرکزی ٩نفره، از رهبری جمعی‌ای بهره می‌برد که در آن تفکرات متفاوتی حضور داشتند. در واقع این رویه امکان قدرت‌گیری جناح‌های مختلف حزب کمونیست را در بازه‌های ١٠ساله میسر می‌کرد که حکم یک انتقال قدرت آرام را داشت؛ اما رأی روز گذشته کنگره ملی به نظر پایانی بر این تعامل درون‌حزبی است که باعث می‌شود جناح شی، سایه سنگینی بر این حزب بیندازد.
به نام مبارزه با فساد، به کام شی
البته رفع محدودیت دو دوره ریاست‌جمهوری، تنها موردی نیست که کنگره ملی روز گذشته بر آن مهر تأیید زد. در واقع روز یکشنبه این کنگره با ایجاد یک سازمان جدید مبارزه با فساد با عنوان «کمیسیون نظارت ملی» و همچنین واردکردن فلسفه سیاسی شی جین‌پینگ به قانون اساسی نیز موافقت کرد؛ چیزی که از آن با عنوان «تفکر شی جین‌پینگ درباره سوسیالیسم به همراه ویژگی‌های چینی برای یک دوران جدید» یاد می‌شود. با مهر تأیید کنگره ملی بر این مسئله، دانش‌آموزان، دانشجویان و کارکنان کارخانه‌های دولتی مجبور به مطالعه و یادگیری این ایدئولوژی سیاسی خواهند بود. کمیسیون نظارت ملی نیز به نوبه خود از جایگاهی هم‌تراز با کابینه، دادگاه عالی و دفتر دادستان کل برخوردار خواهد شد که به آن قدرت بالایی می‌بخشد. در واقع تفاوت این سازمان با دیگر دستگاه‌های مبارزه با فساد، این است که باعث می‌شود بازوی نظارتی دولت از اعضای حزب کمونیست فراتر برود. «اینس کر» این اقدامات را با مراحل اولیه قدرت‌گیری پوتین در روسیه مقایسه می‌کند. البته شی از زمان به‌قدرت‌رسیدن در سال ٢٠١٢، مبارزه همه‌جانبه‌ای را علیه فساد در این کشور آغاز و بیش از یک میلیون نفر از اعضای حزب کمونیست را به اتهام دست‌داشتن در فساد جریمه کرده است. درعین‌حال روی‌کار‌آمدن شی به معنای تنگ‌شدن عرصه بر بسیاری از آزادی‌های اجتماعی و سیاسی، افزایش نظارت دولت و برنامه‌های سانسور بوده است. حتی عده‌ای پا را از این فراتر گذشته و معتقدند شی به بهانه مبارزه ضربتی با فساد، رقبای سیاسی خود را ساکت کرده و عملا کنار زده است. این امر باعث شده مخالفان و منتقدان شی، او را با عنوان «رئیس همه‌چیز» صدا کنند. به نظر اقدام روز گذشته مجمع ملی را می‌توان آخرین گام از یک کودتای آرام و خزنده در این کشور دانست.
مخالفان و موافقان چه می‌گویند
همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره شد، برخی در چین رفع این محدودیت را الزاما منفی ندانسته و آن را برای ایجاد اصلاحات گسترده‌تر ضروری نیز می‌بینند. طبق اعلام خبرگزاری شینهوا و دیگر خبرگزاری‌های دولتی چین، محدودیت دو دوره ریاست‌جمهوری غیرمنطقی است، زیرا هیچ‌کدام از دو سمت دیگر آقای شی، یعنی رهبری حزب کمونیست و فرماندهی ارتش چنین محدودیتی را ندارند. البته از نظر مخالفان، می‌توان این تناقض را با اعمال محدودیت بر آن دو پست دیگر حل کرد. از نظر آنها این اقدام آخرین مانع برای بدل‌شدن شی جین‌پینگ به یک رهبر بلامنازع در چین را فراهم می‌آورد. هرچند مشخص نیست که شی برای چه مدتی قصد دارد در قدرت باقی بماند اما از خلال برخی سخنان او می‌توان به عدد و رقمی تقریبی دست یافت. در واقع رئیس‌جمهور چین رسالت تاریخی بدل‌کردن چین به یک کشور بزرگ را بر دوش خود احساس می‌کند؛ امری که از نظر او تحقق آن حداقل ١٠ سال زمان خواهد برد. بااینحال از نظر برخی تحلیلگران این اقدام نه‌تنها باعث افزایش اقتدار شی نخواهد شد بلکه در دراز‌مدت به لحاظ سیاسی او را آسیب‌پذیر نیز می‌کند. لی داتونگ، سردبیر سابق روزنامه دولتی «چاینا یوس دیلی»، در این زمینه به «سی‌ان‌ان» می‌گوید: «او با این کار گور خودش را می‌کند. محدودیت دو دوره ریاست‌جمهوری تنها نقطه اشتراک تمام نیروهای سیاسی در چین است و برداشتن آن می‌تواند به یک درگیری سیاسی بینجامد». برداشته‌شدن محدودیت دو دوره ریاست‌جمهوری به پست معاون اول ریاست‌جمهوری نیز تعمیم خواهد یافت و با این اوصاف به نظر این پست به یکی از یاران وفادار شی تعلق خواهد گرفت. به گزارش «سی‌ان‌ان» ونگ قیشان، یکی از مقامات عالی‌رتبه مبارزه با فساد در دولت شی به احتمال زیاد در هفته آتی به‌عنوان معاون اول رئیس‌جمهور معرفی خواهد شد.
البته رفع محدودیت دو دوره ریاست‌جمهوری، تنها موردی نیست که کنگره ملی روز گذشته بر آن مهر تأیید زد. در واقع روز یکشنبه این کنگره با ایجاد یک سازمان جدید مبارزه با فساد با عنوان «کمیسیون نظارت ملی» و همچنین واردکردن فلسفه سیاسی شی جین‌پینگ به قانون اساسی نیز موافقت کرد؛ چیزی که از آن با عنوان «تفکر شی جین‌پینگ درباره سوسیالیسم به همراه ویژگی‌های چینی برای یک دوران جدید» یاد می‌شود. با مهر تأیید کنگره ملی بر این مسئله، دانش‌آموزان، دانشجویان و کارکنان کارخانه‌های دولتی مجبور به مطالعه و یادگیری این ایدئولوژی سیاسی خواهند بود. کمیسیون نظارت ملی نیز به نوبه خود از جایگاهی هم‌تراز با کابینه، دادگاه عالی و دفتر دادستان کل برخوردار خواهد شد که به آن قدرت بالایی می‌بخشد. در واقع تفاوت این سازمان با دیگر دستگاه‌های مبارزه با فساد، این است که باعث می‌شود بازوی نظارتی دولت از اعضای حزب کمونیست فراتر برود. «اینس کر» این اقدامات را با مراحل اولیه قدرت‌گیری پوتین در روسیه مقایسه می‌کند. البته شی از زمان به‌قدرت‌رسیدن در سال ٢٠١٢، مبارزه همه‌جانبه‌ای را علیه فساد در این کشور آغاز و بیش از یک میلیون نفر از اعضای حزب کمونیست را به اتهام دست‌داشتن در فساد جریمه کرده است. درعین‌حال روی‌کار‌آمدن شی به معنای تنگ‌شدن عرصه بر بسیاری از آزادی‌های اجتماعی و سیاسی، افزایش نظارت دولت و برنامه‌های سانسور بوده است. حتی عده‌ای پا را از این فراتر گذشته و معتقدند شی به بهانه مبارزه ضربتی با فساد، رقبای سیاسی خود را ساکت کرده و عملا کنار زده است. این امر باعث شده مخالفان و منتقدان شی، او را با عنوان «رئیس همه‌چیز» صدا کنند. به نظر اقدام روز گذشته مجمع ملی را می‌توان آخرین گام از یک کودتای آرام و خزنده در این کشور دانست.
مخالفان و موافقان چه می‌گویند
همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره شد، برخی در چین رفع این محدودیت را الزاما منفی ندانسته و آن را برای ایجاد اصلاحات گسترده‌تر ضروری نیز می‌بینند. طبق اعلام خبرگزاری شینهوا و دیگر خبرگزاری‌های دولتی چین، محدودیت دو دوره ریاست‌جمهوری غیرمنطقی است، زیرا هیچ‌کدام از دو سمت دیگر آقای شی، یعنی رهبری حزب کمونیست و فرماندهی ارتش چنین محدودیتی را ندارند. البته از نظر مخالفان، می‌توان این تناقض را با اعمال محدودیت بر آن دو پست دیگر حل کرد. از نظر آنها این اقدام آخرین مانع برای بدل‌شدن شی جین‌پینگ به یک رهبر بلامنازع در چین را فراهم می‌آورد. هرچند مشخص نیست که شی برای چه مدتی قصد دارد در قدرت باقی بماند اما از خلال برخی سخنان او می‌توان به عدد و رقمی تقریبی دست یافت. در واقع رئیس‌جمهور چین رسالت تاریخی بدل‌کردن چین به یک کشور بزرگ را بر دوش خود احساس می‌کند؛ امری که از نظر او تحقق آن حداقل ١٠ سال زمان خواهد برد. بااینحال از نظر برخی تحلیلگران این اقدام نه‌تنها باعث افزایش اقتدار شی نخواهد شد بلکه در دراز‌مدت به لحاظ سیاسی او را آسیب‌پذیر نیز می‌کند. لی داتونگ، سردبیر سابق روزنامه دولتی «چاینا یوس دیلی»، در این زمینه به «سی‌ان‌ان» می‌گوید: «او با این کار گور خودش را می‌کند. محدودیت دو دوره ریاست‌جمهوری تنها نقطه اشتراک تمام نیروهای سیاسی در چین است و برداشتن آن می‌تواند به یک درگیری سیاسی بینجامد». برداشته‌شدن محدودیت دو دوره ریاست‌جمهوری به پست معاون اول ریاست‌جمهوری نیز تعمیم خواهد یافت و با این اوصاف به نظر این پست به یکی از یاران وفادار شی تعلق خواهد گرفت. به گزارش «سی‌ان‌ان» ونگ قیشان، یکی از مقامات عالی‌رتبه مبارزه با فساد در دولت شی به احتمال زیاد در هفته آتی به‌عنوان معاون اول رئیس‌جمهور معرفی خواهد شد.
داستان ریاست‌جمهوری
یکی از درس‌های مهمی که چینی‌ها از آشوب‌های انقلاب فرهنگی گرفتند، خطر متمرکزشدن قدرت در دست فردی بود که قرار است مادام‌العمر رهبری کند. در سال ١٩٨٢ وقتی چین آرام آرام از اوضاع نابسامان خود خارج می‌شد، قانونگذاران این کشور قانون اساسی جدیدی را تصویب کردند که اجازه نمی‌داد رئیس‌جمهور و معاون اول بیش از دو دوره متوالی در این منصب حضور داشته باشند. البته در آن دوران ریاست‌جمهوری چندان پست مهمی محسوب نمی‌شد، با این‌حال کارشناسان حقوقی و سیاست‌مداران چینی فقدان این محدودیت‌های قانونی را زمینه‌ساز ظلم و ستم، علی‌الخصوص در یک کشور تک‌حزبی می‌دانستند. این در حالی است که در سال‌های اخیر و به‌واسطه ارتقای جایگاه جهانی چین، ریاست‌جمهوری اهمیت بیشتری یافته است. فانگ یی،یکی از نگارندگان قانون اساسی چین در آن زمان گفته بود: «اگر کسی ١٥ سال در قدرت بماند، مردم دیگر جرئت نمی‌کنند نظرشان را درباره او ابراز کنند». بحث محدودیت دو دوره متوالی ریاست‌جمهوری در دهه ١٩٩٠ یعنی زمانی که ژیائوپنگ خود را برای انتقال قدرت به جیانگ زمین آماده می‌کرد، دوباره پررنگ شد. به علت اعتراضات دانشجویی در دهه ٨٠ میلادی، چین با بحران جانشینی مواجه شده بود، زیرا دو نفر از نامزدهای احتمالی برای ریاست‌جمهوری چین مجبور به استعفا شده بودند. ژیائوپنگ برای تضمین انتقال قدرت به جیانگ زِمین تصمیم گرفت او را در سه پست مهم یعنی دبیرکل حزب کمونیست، فرماندهی ارتش و ریاست‌جمهوری بگمارد. بااینحال شیائوپنگ خوف داشت که حضور در این سه پست مهم به قدرت‌گیری بیش از حد زِمین منجر نشود. به همین خاطر بحث محدودیت دو دوره ریاست‌جمهوری به صورت جدی پیگیری شد تا بعد از یک بازه ده‌ساله قدرت به فردی دیگر منتقل شود. همین مسئله باعث شد تا چین دو دوره انتقال قدرت بدون دردسر را تجربه کند؛ یک بار در انتقال قدرت از جیانگ به هو در سال ٢٠٠٢ و در ادامه از هو به شی در سال ٢٠١٢.
هادی آذری / روزنامه شرق یکی از درس‌های مهمی که چینی‌ها از آشوب‌های انقلاب فرهنگی گرفتند، خطر متمرکزشدن قدرت در دست فردی بود که قرار است مادام‌العمر رهبری کند. در سال ١٩٨٢ وقتی چین آرام آرام از اوضاع نابسامان خود خارج می‌شد، قانونگذاران این کشور قانون اساسی جدیدی را تصویب کردند که اجازه نمی‌داد رئیس‌جمهور و معاون اول بیش از دو دوره متوالی در این منصب حضور داشته باشند. البته در آن دوران ریاست‌جمهوری چندان پست مهمی محسوب نمی‌شد، با این‌حال کارشناسان حقوقی و سیاست‌مداران چینی فقدان این محدودیت‌های قانونی را زمینه‌ساز ظلم و ستم، علی‌الخصوص در یک کشور تک‌حزبی می‌دانستند. این در حالی است که در سال‌های اخیر و به‌واسطه ارتقای جایگاه جهانی چین، ریاست‌جمهوری اهمیت بیشتری یافته است. فانگ یی،یکی از نگارندگان قانون اساسی چین در آن زمان گفته بود: «اگر کسی ١٥ سال در قدرت بماند، مردم دیگر جرئت نمی‌کنند نظرشان را درباره او ابراز کنند». بحث محدودیت دو دوره متوالی ریاست‌جمهوری در دهه ١٩٩٠ یعنی زمانی که ژیائوپنگ خود را برای انتقال قدرت به جیانگ زمین آماده می‌کرد، دوباره پررنگ شد. به علت اعتراضات دانشجویی در دهه ٨٠ میلادی، چین با بحران جانشینی مواجه شده بود، زیرا دو نفر از نامزدهای احتمالی برای ریاست‌جمهوری چین مجبور به استعفا شده بودند. ژیائوپنگ برای تضمین انتقال قدرت به جیانگ زِمین تصمیم گرفت او را در سه پست مهم یعنی دبیرکل حزب کمونیست، فرماندهی ارتش و ریاست‌جمهوری بگمارد. بااینحال شیائوپنگ خوف داشت که حضور در این سه پست مهم به قدرت‌گیری بیش از حد زِمین منجر نشود. به همین خاطر بحث محدودیت دو دوره ریاست‌جمهوری به صورت جدی پیگیری شد تا بعد از یک بازه ده‌ساله قدرت به فردی دیگر منتقل شود. همین مسئله باعث شد تا چین دو دوره انتقال قدرت بدون دردسر را تجربه کند؛ یک بار در انتقال قدرت از جیانگ به هو در سال ٢٠٠٢ و در ادامه از هو به شی در سال ٢٠١٢.
